ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ
Sikhiya Da Adhikar
ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਅਹਿਮ ਸਥਾਨ ਹੈ। ਸਿੱਖਿਆ ਹੀ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਸੱਚਾ ਮਨੁੱਖ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਸੱਚੀ ਸਿੱਖਿਆ ਉਸ ਨੂੰ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਅਤੇ ਅਨੁਸ਼ਾਸਿਤ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਕੇ ਆਪਣਾ ਬੌਧਿਕ, ਮਾਨਸਿਕ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਵਿਕਾਸ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਅੱਜ ਦੇ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਅਹਿਮ ਉਦੇਸ਼ ਅਲੋਪ ਹੁੰਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਅੱਜ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਭੌਤਿਕ ਸੁੱਖ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਅਸਲ ਸਿੱਖਿਆ ਅਨਪੜ੍ਹਤਾ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਸਾਖਰਤਾ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਆਗੂਆਂ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਿਕਾਸ ਰਾਹੀਂ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਨੂੰ ਸਮਝ ਲਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਜਾਣਦੇ ਸਨ ਕਿ ਨੈਤਿਕ, ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਉੱਨਤੀ ਲਈ ਸਿੱਖਿਆ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਹੀ ਸਿੱਖਿਆ ਨੂੰ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਯਤਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਹਰ ਭਾਰਤੀ ਨੂੰ ਮੁੱਢਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਸਨ।
ਸਾਰਿਆਂ ਲਈ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕਈ ਥਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਸਕੂਲ ਖੋਲ੍ਹੇ ਹਨ। ਬਾਲਗ ਸਿੱਖਿਆ ਸਹਿ-ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਗੈਰ ਰਸਮੀ ਸਿੱਖਿਆ ਕੇਂਦਰ ਖੋਲ੍ਹੇ ਗਏ ਹਨ। ਅੱਜ ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਪੱਧਰ ਬਹੁਤ ਵਧ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਰ ਫਿਲਹਾਲ ਸਥਿਤੀ ਓਨੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜਿੰਨੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਸੀ। ਮਨੁੱਖ ਧਰਤੀ ਦਾ ਮਾਲਕ ਤਾਂ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ ਪਰ ਵਿੱਦਿਆ ਦਾ ਮਾਲਕ ਨਹੀਂ ਬਣ ਸਕਿਆ। ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਲੜਕੀਆਂ ਅੱਜ ਵੀ ਬਹੁਤ ਪਛੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਉਸਦੀ ਸਥਿਤੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅੱਜ ਵੀ ਮਰਦ ਸਮਾਜ ਔਰਤ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਅੜਿੱਕਾ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਸਕੂਲ ਛੱਡਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਵੀ ਸਿੱਖਿਆ ਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ ਲਿਆਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਪਈ ਤਾਂ ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਦੇਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।
ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਅਧਿਕਾਰ ਦੇਣ ਨਾਲ ਸਾਰੇ ਅਨਪੜ੍ਹ ਲੋਕ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਦਾਇਰੇ ਵਿੱਚ ਆ ਜਾਣਗੇ। ਸਿੱਖਿਅਤ ਹੋ ਕੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਫਰਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝ ਸਕਣਗੇ। ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ, ਸਮਾਜਿਕ ਨੀਤੀ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿਰਾਸਤ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਨਿਰਪੱਖਤਾ ਦੇ ਲਾਭਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝ ਸਕਣਗੇ। ਸਗੋਂ ਚਾਹੀਦਾ ਤਾਂ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਵੀ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿੱਚ ਅੜਿੱਕਾ ਬਣੇ, ਉਸ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਕਾਰਵਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ। ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਮਾਪੇ ਹੋਣ ਜਾਂ ਸਿੱਖਿਆ ਕੇਂਦਰ ਚਲਾਉਣ ਵਾਲੇ। ਜਦੋਂ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਹਰ ਇੱਕ ਨੂੰ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਮਿਲੇਗਾ, ਤਾਂ ਦੇਸ਼ ਇੱਕ ਪਰੀ ਕਹਾਣੀ ਬਣ ਜਾਵੇਗਾ। ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚੋਂ ਅਨਪੜ੍ਹਤਾ ਦਾ ਹਨੇਰਾ ਖਤਮ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਹ ਤਾਂ ਹੀ ਸੰਭਵ ਹੋਵੇਗਾ ਜਦੋਂ ਸਾਖਰਤਾ ਮੁਹਿੰਮ ਪੂਰੀ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਨਾਲ ਚਲਾਈ ਜਾਵੇਗੀ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੁਫਤ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।
