ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਰਤੀ ਵਿਗਿਆਨ
Prachin Bhartiya Vigyaan
ਭਾਰਤੀ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸਾਹਿਤ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਭਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਰਤੀ ਵਿਗਿਆਨ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਸੀ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਈ ਭਿੰਨਤਾਵਾਂ ਹਨ। ਧਰਮ, ਦਰਸ਼ਨ, ਭਾਸ਼ਾ, ਵਿਆਕਰਣ ਆਦਿ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਹ ਵਿਗਿਆਨਕਤਾ ਗਣਿਤ, ਜੋਤਿਸ਼, ਆਯੁਰਵੇਦ, ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ, ਸੈਨਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਵੀ ਦੇਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਰਿਸ਼ੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਯਤਨਾਂ, ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਖੋਜ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਮੁੱਖ ਹੈ ਆਯੁਰਵੇਦ ਸ਼ਾਸਤਰ।
ਆਯੁਰਵੇਦ ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਬਾਅਦ ਦੇ ਵੈਦਿਕ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ‘ਤੇ ਕਈ ਸੁਤੰਤਰ ਪੁਸਤਕਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਗਈਆਂ। ਭਾਰਤੀ ਪਰੰਪਰਾ ਅਨੁਸਾਰ, ਆਯੁਰਵੇਦ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬ੍ਰਹਮਾ ਸਨ। ਬ੍ਰਹਮਾ ਨੇ ਇਹ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਜਾਪਤੀ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ, ਪ੍ਰਜਾਪਤੀ ਨੇ ਇਹ ਗਿਆਨ ਅਸ਼ਵਨੀ ਕੁਮਾਰ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਫਿਰ ਅਸ਼ਵਨੀ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਇਹ ਗਿਆਨ ਇੰਦਰ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ। ਇੰਦਰ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਹੀ ਇਹ ਗਿਆਨ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਫੈਲਿਆ।
ਆਯੁਰਵੇਦ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਮੁੱਖ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਹਨ- ਭਾਰਦਵਾਜ, ਧਨਵੰਤਰੀ ਅਤੇ ਕਸ਼ਯਪ। ਆਯੁਰਵੇਦ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਅੱਠ ਭਾਗ ਹਨ।
ਦੂਜਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ ਹੈ। ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ ਵੈਦਿਕ ਯੁੱਗ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੁਰਾਤਨ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿਚ ਰਸਾਇਣ ਵਿਚ ਰਸ ਦਾ ਅਰਥ ਪਾਰਾ ਹੈ। ਬੁਧ ਨੂੰ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਦਾ ਵੀਰਜ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਅਧੀਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਖਣਿਜਾਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਜੋਤਿਸ਼ ਵਿਗਿਆਨ ਵੈਦਿਕ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਸੂਰਜ, ਚੰਦਰਮਾ, ਧਰਤੀ, ਤਾਰਾਮੰਡਲ, ਰੁੱਤਾਂ, ਮਹੀਨਿਆਂ ਆਦਿ ਦੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਦਾ ਗੰਭੀਰ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਰੀਆਭੱਟ ਨੂੰ ਜੋਤਿਸ਼ ਅਤੇ ਗਣਿਤ ਦੇ ਮਹਾਨ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਕਾਲ ਤੋਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਗਣਿਤ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮਹੱਤਵ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹਰ ਕੋਈ ਜਾਣਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜ਼ੀਰੋ ਅਤੇ ਦਸ਼ਮਲਵ ਦੀ ਖੋਜ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਹ ਭਾਰਤ ਵੱਲੋਂ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਨਮੋਲ ਤੋਹਫਾ ਹੈ।
ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਕਾਲ ਤੋਂ ਹੀ ਰਾਜ ਪ੍ਰਬੰਧ ਧਰਮ ‘ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਸੀ। ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਦਵਾਨ ਵੈਰਾਵੰਸ, ਅਤਰੀ, ਊਸ਼ਾਨਾ, ਕਨਵ, ਕਸ਼ਯਪ, ਗਯਾ ਆਦਿ ਨੇ ਧਰਮ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਅਤੇ ਰੂਪਾਂ ਦੀ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਹੈ।
ਚਾਰ ਪੁਰਸ਼ਰਥਾਂ ਵਿੱਚੋਂ, ਅਰਥ ਦਾ ਦੂਜਾ ਸਥਾਨ ਹੈ। ਮਹਾਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਬ੍ਰਹਮਾ ਨੇ ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ ਉੱਤੇ ਲੱਖਾਂ ਭਾਗਾਂ ਵਾਲੇ ਇੱਕ ਗ੍ਰੰਥ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ ਅਧੀਨ ਸਿਰਫ਼ ਵਿੱਤ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਚਰਚਾ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਕੌਟਿਲਯ ਦੇ ਅਰਥਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿੱਚ ਧਰਮ, ਅਰਥਸ਼ਾਸਤਰ, ਰਾਜਨੀਤੀ, ਦੰਡ ਨੀਤੀ ਆਦਿ ਬਾਰੇ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਰਤੀ ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਭੰਡਾਰ ਅਮੀਰ ਸੀ।
Related posts:
Pradushan Control vich Sada Yogdaan “ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਕੰਟਰੋਲ ਵਿੱਚ ਸਾਡਾ ਯੋਗਦਾਨ” Punjabi Essay, Paragraph, Spe...
ਸਿੱਖਿਆ
Mere School Di Library “ਮੇਰੇ ਸਕੂਲ ਦੀ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ” Punjabi Essay, Paragraph, Speech for Class 9, 10 and...
Punjabi Essay
Indira Gandhi "ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ" Punjabi Essay, Paragraph, Speech for Students in Punjabi Language.
ਸਿੱਖਿਆ
Sada Shahir “ਸਾਡਾ ਸਰੀਰ” Punjabi Essay, Paragraph, Speech for Class 9, 10 and 12 Students in Punjabi ...
Punjabi Essay
Desh di taraki vich Auratan da yougdaan “ਦੇਸ਼ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ” Punjabi Essay, Paragrap...
ਸਿੱਖਿਆ
T-20 Cricket “T-20 ਕ੍ਰਿਕਟ” Punjabi Essay, Paragraph, Speech for Class 9, 10 and 12 Students in Punja...
Punjabi Essay
Vidyarthi ate Anushasan “ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਅਤੇ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ” Punjabi Essay, Paragraph, Speech for Class 9, 10 and...
ਸਿੱਖਿਆ
Punjabi Essay, Lekh on Aitihasik Sthan Da Daura "ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਥਾਨ ਦਾ ਦੌਰਾ" for Class 8, 9, 10, 11 and 12...
ਸਿੱਖਿਆ
26 January “26 ਜਨਵਰੀ” Punjabi Essay, Paragraph, Speech for Class 9, 10 and 12 Students in Punjabi La...
ਸਿੱਖਿਆ
Punjabi Essay, Lekh on Sade Guandi "ਸਾਡੇ ਗੁਆਂਢੀ" for Class 8, 9, 10, 11 and 12 Students Examination ...
ਸਿੱਖਿਆ
Vadh Rahe Juram “ਵੱਧ ਰਹੇ ਜੁਰਮ” Punjabi Essay, Paragraph, Speech for Class 9, 10 and 12 Students in P...
ਸਿੱਖਿਆ
Diwali Mele Di Sair “ਦੀਵਾਲੀ ਮੇਲੇ ਦੀ ਸੈਰ” Punjabi Essay, Paragraph, Speech for Class 9, 10 and 12 Stu...
ਸਿੱਖਿਆ
Punjab vich Bijli na hon karan Vidhyarthiya diya muskla “ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਬਿਜਲੀ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀਆਂ...
ਸਿੱਖਿਆ
Punjab vich Kisana diya Samasiyava “ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ” Punjabi Essay, Paragraph, Spee...
Punjabi Essay
Auratan Virudh Vadh Rahe Apradh “ਔਰਤਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਵਧ ਰਹੇ ਅਪਰਾਧ” Punjabi Essay, Paragraph, Speech for Cla...
ਸਿੱਖਿਆ
Ek Barsati Din “ਇੱਕ ਬਰਸਾਤੀ ਦਿਨ” Punjabi Essay, Paragraph, Speech for Class 9, 10 and 12 Students in ...
ਸਿੱਖਿਆ
Tutde Parivarik Rishte “ਟੁੱਟਦੇ ਪਰਿਵਾਰਿਕ ਰਿਸ਼ਤੇ” Punjabi Essay, Paragraph, Speech for Class 9, 10 and ...
ਸਿੱਖਿਆ
National welfare through labor “ਕਿਰਤ ਦੁਆਰਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਲਿਆਣ” Punjabi Essay, Paragraph, Speech for Class...
Punjabi Essay
Railgadi di Sawari “ਰੇਲਗੱਡੀ ਦੀ ਸਵਾਰੀ” Punjabi Essay, Paragraph, Speech for Class 9, 10 and 12 Studen...
ਸਿੱਖਿਆ
Samay Di Changi Varton “ਸਮੇਂ ਦੀ ਚੰਗੀ ਵਰਤੋਂ” Punjabi Essay, Paragraph, Speech for Class 9, 10 and 12 ...
ਸਿੱਖਿਆ