ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਰਤੀ ਵਿਗਿਆਨ
Prachin Bhartiya Vigyaan
ਭਾਰਤੀ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸਾਹਿਤ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਭਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਰਤੀ ਵਿਗਿਆਨ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਸੀ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਈ ਭਿੰਨਤਾਵਾਂ ਹਨ। ਧਰਮ, ਦਰਸ਼ਨ, ਭਾਸ਼ਾ, ਵਿਆਕਰਣ ਆਦਿ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਹ ਵਿਗਿਆਨਕਤਾ ਗਣਿਤ, ਜੋਤਿਸ਼, ਆਯੁਰਵੇਦ, ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ, ਸੈਨਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਵੀ ਦੇਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਰਿਸ਼ੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਯਤਨਾਂ, ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਖੋਜ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਮੁੱਖ ਹੈ ਆਯੁਰਵੇਦ ਸ਼ਾਸਤਰ।
ਆਯੁਰਵੇਦ ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਬਾਅਦ ਦੇ ਵੈਦਿਕ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ‘ਤੇ ਕਈ ਸੁਤੰਤਰ ਪੁਸਤਕਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਗਈਆਂ। ਭਾਰਤੀ ਪਰੰਪਰਾ ਅਨੁਸਾਰ, ਆਯੁਰਵੇਦ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬ੍ਰਹਮਾ ਸਨ। ਬ੍ਰਹਮਾ ਨੇ ਇਹ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਜਾਪਤੀ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ, ਪ੍ਰਜਾਪਤੀ ਨੇ ਇਹ ਗਿਆਨ ਅਸ਼ਵਨੀ ਕੁਮਾਰ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਫਿਰ ਅਸ਼ਵਨੀ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਇਹ ਗਿਆਨ ਇੰਦਰ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ। ਇੰਦਰ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਹੀ ਇਹ ਗਿਆਨ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਫੈਲਿਆ।
ਆਯੁਰਵੇਦ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਮੁੱਖ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਹਨ- ਭਾਰਦਵਾਜ, ਧਨਵੰਤਰੀ ਅਤੇ ਕਸ਼ਯਪ। ਆਯੁਰਵੇਦ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਅੱਠ ਭਾਗ ਹਨ।
ਦੂਜਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ ਹੈ। ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ ਵੈਦਿਕ ਯੁੱਗ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੁਰਾਤਨ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿਚ ਰਸਾਇਣ ਵਿਚ ਰਸ ਦਾ ਅਰਥ ਪਾਰਾ ਹੈ। ਬੁਧ ਨੂੰ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਦਾ ਵੀਰਜ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਅਧੀਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਖਣਿਜਾਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਜੋਤਿਸ਼ ਵਿਗਿਆਨ ਵੈਦਿਕ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਸੂਰਜ, ਚੰਦਰਮਾ, ਧਰਤੀ, ਤਾਰਾਮੰਡਲ, ਰੁੱਤਾਂ, ਮਹੀਨਿਆਂ ਆਦਿ ਦੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਦਾ ਗੰਭੀਰ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਰੀਆਭੱਟ ਨੂੰ ਜੋਤਿਸ਼ ਅਤੇ ਗਣਿਤ ਦੇ ਮਹਾਨ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਕਾਲ ਤੋਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਗਣਿਤ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮਹੱਤਵ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹਰ ਕੋਈ ਜਾਣਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜ਼ੀਰੋ ਅਤੇ ਦਸ਼ਮਲਵ ਦੀ ਖੋਜ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਹ ਭਾਰਤ ਵੱਲੋਂ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਨਮੋਲ ਤੋਹਫਾ ਹੈ।
ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਕਾਲ ਤੋਂ ਹੀ ਰਾਜ ਪ੍ਰਬੰਧ ਧਰਮ ‘ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਸੀ। ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਦਵਾਨ ਵੈਰਾਵੰਸ, ਅਤਰੀ, ਊਸ਼ਾਨਾ, ਕਨਵ, ਕਸ਼ਯਪ, ਗਯਾ ਆਦਿ ਨੇ ਧਰਮ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਅਤੇ ਰੂਪਾਂ ਦੀ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਹੈ।
ਚਾਰ ਪੁਰਸ਼ਰਥਾਂ ਵਿੱਚੋਂ, ਅਰਥ ਦਾ ਦੂਜਾ ਸਥਾਨ ਹੈ। ਮਹਾਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਬ੍ਰਹਮਾ ਨੇ ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ ਉੱਤੇ ਲੱਖਾਂ ਭਾਗਾਂ ਵਾਲੇ ਇੱਕ ਗ੍ਰੰਥ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ ਅਧੀਨ ਸਿਰਫ਼ ਵਿੱਤ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਚਰਚਾ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਕੌਟਿਲਯ ਦੇ ਅਰਥਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿੱਚ ਧਰਮ, ਅਰਥਸ਼ਾਸਤਰ, ਰਾਜਨੀਤੀ, ਦੰਡ ਨੀਤੀ ਆਦਿ ਬਾਰੇ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਰਤੀ ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਭੰਡਾਰ ਅਮੀਰ ਸੀ।
Related posts:
Sade Rashtriya Chinh “ਸਾਡੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਚਿੰਨ੍ਹ” Punjabi Essay, Paragraph, Speech for Class 9, 10 and 12 S...
Punjabi Essay
Benefits of Newspapers “ਅਖਬਾਰ ਦੀ ਉਪਯੋਗਤਾ” Punjabi Essay, Paragraph, Speech for Class 9, 10 and 12 St...
ਸਿੱਖਿਆ
Punjabi Essay, Lekh on Shareer Ate Rog "ਸਰੀਰ ਅਤੇ ਰੋਗ" for Class 8, 9, 10, 11 and 12 Students Examina...
ਸਿੱਖਿਆ
Bhrashtachar Diya Vadh Rahiya Ghatnava “ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਦੀਆਂ ਵੱਧ ਰਹੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ” Punjabi Essay, Paragraph...
ਸਿੱਖਿਆ
Vadhdi Aabadi “ਵਧਦੀ ਆਬਾਦੀ” Punjabi Essay, Paragraph, Speech for Class 9, 10 and 12 Students in Punja...
ਸਿੱਖਿਆ
Eid Da Tyohar “ਈਦ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ” Punjabi Essay, Paragraph, Speech for Class 9, 10 and 12 Students in Pun...
Punjabi Essay
Holi Da Tyohar “ਹੋਲੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ” Punjabi Essay, Paragraph, Speech for Class 9, 10 and 12 Students in ...
ਸਿੱਖਿਆ
Pahadi Yatra “ਪਹਾੜੀ ਯਾਤਰਾ” Punjabi Essay, Paragraph, Speech for Class 9, 10 and 12 Students in Punja...
Punjabi Essay
Bal Diwas “ਬਾਲ ਦਿਵਸ” Punjabi Essay, Paragraph, Speech for Class 9, 10 and 12 Students in Punjabi Lan...
Punjabi Essay
Mahanagar Da Jeevan "ਮਹਾਨਗਰ ਦਾ ਜੀਵਨ" Punjabi Essay, Paragraph, Speech for Students in Punjabi Langua...
ਸਿੱਖਿਆ
Mein Diwali Kive Manai “ਮੈਂ ਦੀਵਾਲੀ ਕਿਵੇਂ ਮਨਾਈ” Punjabi Essay, Paragraph, Speech for Class 9, 10 and ...
ਸਿੱਖਿਆ
Computer De Labh “ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਲਾਭ” Punjabi Essay, Paragraph, Speech for Class 9, 10 and 12 Students i...
ਸਿੱਖਿਆ
Startup India Scheme "ਸਟਾਰਟਅੱਪ ਇੰਡੀਆ ਸਕੀਮ" Punjabi Essay, Paragraph, Speech for Students in Punjabi ...
ਸਿੱਖਿਆ
Punjabi Essay, Lekh on Aitihasik Sthan Da Daura "ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਥਾਨ ਦਾ ਦੌਰਾ" for Class 8, 9, 10, 11 and 12...
ਸਿੱਖਿਆ
Punjabi Essay, Lekh on Ek Anaar Di Atmakatha "ਇੱਕ ਅਨਾਰ ਦੀ ਆਤਮਕਥਾ" for Class 8, 9, 10, 11 and 12 Stud...
ਸਿੱਖਿਆ
Guachiya Sama Kade Wapis Nahi Aaunda "ਗੁਆਚਿਆ ਸਮਾਂ ਕਦੇ ਵਾਪਿਸ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ" Punjabi Essay, Paragraph, Sp...
ਸਿੱਖਿਆ
Anekta Vich Ekta “ਅਨੇਕਤਾ ਵਿੱਚ ਏਕਤਾ” Punjabi Essay, Paragraph, Speech for Class 9, 10 and 12 Students...
Punjabi Essay
Tutde Parivarik Rishte “ਟੁੱਟਦੇ ਪਰਿਵਾਰਿਕ ਰਿਸ਼ਤੇ” Punjabi Essay, Paragraph, Speech for Class 9, 10 and ...
ਸਿੱਖਿਆ
Qutab Minar “ਕੁਤੁਬ ਮੀਨਾਰ” Punjabi Essay, Paragraph, Speech for Class 9, 10 and 12 Students in Punjab...
Punjabi Essay
Mahanagra vich Pradushan di Samasiya “ਮਹਾਂਨਗਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ” Punjabi Essay, Paragraph, S...
Punjabi Essay