ਪਰਹਿਤ ਧਰਮ ਸਰਿਸ ਨਹੀ ਭਾਈ
Parhit Dharam Saris Nahi Bhai
ਇਹ ਚੌਪਈ ਮਹਾਨ ਕਵੀ ਤੁਲਸੀ ਦੁਆਰਾ ਗੋਸਵਾਮੀ ਤੁਲਸੀਦਾਸ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੀ ਗਈ ਹੈ। ਭਰਤ ਦੀ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ‘ਤੇ, ਮਰਿਯਾਦਾ ਪੁਰਸ਼ੋਤਮ ਰਾਮ ਸਾਧੂ ਅਤੇ ਅਸਾਧੂ ਦੀ ਚਰਚਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਫਰਕ ਦੱਸਦੇ ਹਨ।ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਦੂਸਰਿਆਂ ਦਾ ਭਲਾ ਕਰਨ ਵਰਗਾ ਕੋਈ ਹੋਰ ਮਹਾਨ ਧਰਮ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਦੁੱਖ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਵਰਗਾ ਹੋਰ ਕੋਈ ਪਾਪ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਜੋ ਵਿਅਕਤੀ ਆਪਣੇ ਸਵਾਰਥ ਨੂੰ ਪਾਸੇ ਰੱਖ ਕੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਦੂਜਿਆਂ ਦੀ ਭਲਾਈ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਪਰਉਪਕਾਰੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ ਜੋ ਵਿਅਕਤੀ ਆਪਣੇ ਸਵਾਰਥ ਨੂੰ ਸਾਹਮਣੇ ਰੱਖ ਕੇ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਦੁਖੀ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਉਦਾਸੀ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਦੂਜਿਆਂ ਦੇ ਦੁੱਖ ਦੂਰ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਝਗੜੇ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਘਟਾਇਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪਿਆਰ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਬੇਸਹਾਰਾ ਅਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਵਿਅਕਤੀ ਪਰਉਪਕਾਰੀ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਲੋੜ ਵੇਲੇ ਦੂਜਿਆਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਲਈ ਨਿਰਸਵਾਰਥ ਤਿਆਰ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਵਿਅਕਤੀ ਪਰਉਪਕਾਰੀ ਵਿਅਕਤੀ ਹੈ। ਜੋ ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੇ ਮਨ, ਵਚਨ ਅਤੇ ਕਰਮ ਰਾਹੀਂ ਸਮਾਜ ਦੀ ਭਲਾਈ ਲਈ ਸਦਾ ਤਤਪਰ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਪਰਹਿਤ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ, ਗੋਸਵਾਮੀ ਤੁਲਸੀਦਾਸ ਇਹ ਕਹਿਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪਰਉਪਕਾਰ ਦਾ ਭਾਵ ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਖੁਸ਼ੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਰਾਹੀਂ ਹਰ ਕਿਸੇ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਸੰਭਵ ਹੈ। ਜੋ ਮਨੁੱਖ ਪਰਉਪਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਵਿੱਚ ਸਰੀਰਕ ਬਲ ਹਮੇਸ਼ਾ ਬਣਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਸਰੀਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਅਤੇ ਅਜਿੱਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਵਿੱਚ ਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸ਼ਾਂਤ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਧੀਰਜ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਰਾਹ ਤੋਂ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਹਟਾ ਸਕਦਾ। ਉਸ ਨੂੰ ਸਭ ਕੁਝ ਕਰਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਵਾਅਦਿਆਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਸੰਸਾਰਕ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਵਿਅਕਤੀ ਹੀ ਆਪਣੀਆਂ ਇੰਦਰੀਆਂ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਵਿਚ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਕਾਲੀਦਾਸ ਨੇ ਪਰਹਿਤ ਦੀ ਉਦਾਹਰਨ ਦਿੱਤੀ ਹੈ – ਰੁੱਖ ਆਪਣੇ ਸਿਰ ‘ਤੇ ਤੇਜ਼ ਧੁੱਪ ਝੱਲਦਾ ਹੈ ਪਰ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਛਾਂ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਮਹਾਨ ਕਵੀ ਹਰਸ਼ ਉਸ ਸੂਰਜ ਨੂੰ ਧੰਨ ਆਖਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਸਾਰਾ ਜਤਨ ਦਾਨ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਵਿਆਸ ਜੀ ਨੇ ਵੀ ਪਰਉਪਕਾਰ ਦੇ ਧਰਮ ਨੂੰ ਪਰੋਪਕਾਰਾਯ ਪੁੰਨਿਆ ਕਹਿ ਕੇ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਰਿਸ਼ੀਆਂ ਨੇ ‘ਸਰਵੇ ਭਵਨਤੁ ਸੁਖਿਨਹ ਸਰਵੇ ਸੰਤੁ ਨਿਰਾਮਯ’ ਦੀ ਕਾਮਨਾ ਕਰਕੇ ਮਨੁੱਖੀ ਫਰਜ਼ ਨਿਭਾਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਸਭ ਸਾਬਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪਰਹਿਤ ਵਰਗਾ ਹੋਰ ਕੋਈ ਧਰਮ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਹੈ।
