ਕਰਮ ਹੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹੈ
Karam Hi Pradhan Hai
ਗੋਸਵਾਮੀ ਤੁਲਸੀਦਾਸ ਨੇ ਰਾਮਚਰਿਤਮਾਨਸ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੋਹੇ ਨੂੰ ਲਿਖਿਆ ਹੈ: ਸੰਸਾਰ ਕਰਮ ਲਈ ਰਚਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਕਰਮ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਡੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਡੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਟੀਚਾ ਹੈ। ਸ਼੍ਰੀਮਦ ਭਾਗਵਤ ਗੀਤਾ ਵਿੱਚ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਮਨੁੱਖ ਇੱਕ ਪਲ ਲਈ ਵੀ ਕਰਮ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਸਕਦਾ।
ਸਾਹ ਲੈਣਾ ਵੀ ਇੱਕ ਕਿਰਿਆ ਹੈ। ਕਰਮ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਸਰੀਰ ਯਾਤਰਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ। ਜਦੋਂ ਕਰਮ ਨੂੰ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਗੀਤਾ ਯਾਦ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਵਿਦਵਾਨ ਵੀ ਇਹ ਨਹੀਂ ਸਮਝ ਸਕਦੇ ਕਿ ਕਰਮ ਕੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਰਮ ਕੀ ਨਹੀਂ। ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਪਰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਕਰਤਾ ਸਮਝ ਕੇ ਹੰਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਆਪਣੇ ਕਰਮਾਂ ਦੇ ਫਲ ਦੀ ਆਸ ਨਾ ਰੱਖੋ। ਆਪਣਾ ਫਰਜ਼ ਸਮਝ ਕੇ ਹੀ ਕੰਮ ਕਰੋ। ਕਰਮ ਕੇਵਲ ਸਰੀਰਕ ਆਨੰਦ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ, ਇਹ ਲੋਕ ਭਲਾਈ ਲਈ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਸੰਪੂਰਨ ਬਣਨ ਲਈ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਮਾਨਸਿਕ, ਬੌਧਿਕ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਕ ਵਿਕਾਸ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਭ ਲਈ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਸਖ਼ਤ ਮਿਹਨਤ ਕਰਨੀ ਪਵੇਗੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬੌਧਿਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਸਿੱਟਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਜੀਵਨ ਢੰਗ ਦਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਤੱਤ ਕਰਮ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਅਣਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਸਾਡਾ ਜੀਵਨ ਬੇਕਾਰ ਹੈ। ਗੋਸਵਾਮੀ ਜੀ ਦਾ ਇਹ ਕਥਨ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੱਚ ਹੈ ਜੋ ਸਦੀਵੀ ਹੈ।
