ਬੰਧੂਆ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ
Bandhua Majduri di Samasiya
ਬੰਧੂਆ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਅਜਿਹੀ ਕਿਰਤ ਜਿਸ ਨਾਲ ਵਿਅਕਤੀ ਬੰਨ੍ਹਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਉਦੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਜਾਂ ਕੋਈ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਸੇ ਤੋਂ ਮਜ਼ਬੂਰੀ ਨਾਲ ਕੁਝ ਰਕਮ ਲੈਣੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਉਹ ਰਕਮ ਦੇਣ ਦੇ ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਫਿਰ ਸਰਮਾਏਦਾਰ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਖੇਤ ਜਾਂ ਕਾਰੋਬਾਰ ਜਾਂ ਘਰ ‘ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਉਸ ਦਾ ਪੈਸਾ ਖਤਮ ਨਹੀਂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਉਸ ਨੂੰ ਕੰਮ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਅਭਿਆਸ ਹੈ ਜੋ ਭਾਰਤ ਦੇ ਦੂਰ-ਦੁਰਾਡੇ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੈ। ਸਰਮਾਏਦਾਰ ਜਮਾਤ ਉਸ ਨੂੰ ਅਜਿਹਾ ਕੰਮ ਕਰਵਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਨੂੰ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਅਸਮਰੱਥ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ ਬੁਨਿਆਦੀ ਭੋਜਨ ਜਾਂ ਉਸਦੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਢੱਕਣ ਲਈ ਦੋ ਕਪੜੇ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੇ ਨਾ ਤਾਂ ਕੰਮ ਦੇ ਘੰਟੇ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਮਿਹਨਤਾਨਾ ਤੈਅ ਹੈ। ਬੰਧੂਆ ਮਜ਼ਦੂਰ ਭਾਰਤੀ ਸਰਮਾਏਦਾਰਾਂ ਦੇ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਆਮ ਦੇਖੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਸਥਿਤੀ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਬੰਧੂਆ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਦਾ ਸਰਾਪ ਝੱਲਣ ਵਾਲੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਦੇ ਦਾਦਾ-ਦਾਦੀ, ਪਿਤਾ, ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਬੱਚੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਜਿਉਂਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਾਲ ਬੀਤ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਬੰਧੂਆ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਕਦਮ ਚੁੱਕਣੇ ਪੈਣਗੇ। ਇਸ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਯਤਨ ਜ਼ਰੂਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ ਪਰ ਉਹ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਬੂੰਦ ਹੀ ਹਨ।
